Kan Sorkar hrawn mek leh hrawn tawhte han thlir hian, mi rethei zawkte khaichhuahna tur ruahmanna chu a awm fo tawh ṭhin. Mahse, rahbi thar an neih nana 'sum sem' policy erawh chuan mipui moral diklo a tuh zawk niin a lang a, a tlangpuia lakin hma kan sawn phah bawk si lo.
Eizawnna ngialnghet nei lemlo, kut hnathawka eizawngte hmasawnna tur hian, capital tur pek tluk zet hian an hralhchhuahna tur market ngaipawimawh ni ila kori a tu zawk hian a rinawm tlat. Sawhthing rate a ṭhat chang hian, thingtlang mite hian khawpui nula leh tlangval an ngai bik lo. Anmahni thlo chhuaha an thlantui hmanga an hlawhchhuah ngeiin an kawtkaiah motor/two wheeler an hung thei a, an nupui fanaute an chawm thei bawk.
Khawpui chhehvel thingtlang khuaten, mahni inlum leh pasal-fanau pawh thlahlel hlei theilo-in zirtawp zan teirekah, an thlai tharte phurin khawpui an rawn pan ṭhin. An thlai tharte a hlawma laksaka dahkhawmna ṭha tak buatsaih theitu an va mamawh em!
Agriculture department lian tak hian kum heti chhung hian an thil tum an tihlawhtling em le...? Kan leilung mil zela thlai kumhlun zawk turte rawnin, kumtin ramthar kan zuanna ṭhinna te hi tihziaawm a va hun tawh em! Phai vai-te duhzawng tak turte ngaihtuah chungin, lo neituten phang lo-a an thar chhuahte an hralh chhuah zung zung theih nan ruahmanna an siamte a va hun tawh ve le.
Sorkar-in sum leh pai-ah harsatna a tawh si chuan, income tax la ta se. Sorkar chhiahhlawhte hian tun aiin sorkar-ah kan intineitu ang a, kan thikthu a chhe zawk ngei ang. Kut tlinglo-a sum lakluh inven thu-ah inchhui a awlsam zawk bawk ang. Department tinte infiahin, hnathawktu chuang liam an awm leh awm loh inthlithlaiin a theih chin chinah thawktu titlem zawnga hmalak ni ta bawk se. Sorkar sum tam tak senga enkawl ṭhin ṭhenkhatte hi chu privatised ila. A pawimawh berah chuan, Finance Minister-ah Economics zir ve mai nilo, Economics thiam awm se, portfolio dang nei miahlo-in enkawl bawk se.
Sorkar hnathawk inrelbawlna kawngah tun aia file a kal muan theih nan, thuneih dan inchhawr dawt danah a theih chin chinah thuneihna (power) pe sang zawnga hmalak ni se. District demand a reh a, hnufum bik anga inngaihna a reh theih nan, khaw lian zualte chu sorkar ṭhuthmun (e.g.SDO, etc.) dah ni se/ BDO huamchin tizimin, tun aia tama ṭhen ni ta se.
Sum tam tak senga hnathawh ṭhinah a thawktu atan Contractor dik tak zelin hma la se, Party Worker induhsakna hi bo thei se la. Contractor criteria pawh a nihna ang taka bithliahin huaisen taka hmalak ni se. An hnathawhte enfiah leh endik thu-ah pawh a theih chin chinah local NGO, V/C or L/C te thui tak thleng inrawlh thei se.
Mizo mi nawlpuite hi them thiamna thil- technical- mechanic, etc. lama ngaihtuahna nei ṭha tak kan nih avangin, Industry lama hmasawnna kawng zawn nise. Exhibition/ Competition lian thamte huaihawtin mi talent nei ṭhate inzawn ni ṭhin se. Heng mite leh heti lam tuimite tan training-na hmun buatsaihin an eizawn zelna tur kawng zawn ni ta se. Phai lam Company lian hrang hrangte (Communication & Engineering, Mechanic kaihhnawih) pawhin inbun an rawn chakna theihna turin kawng hrang hranga inhawngin hmalak ni se. Electric lama intodelh a ngaih dawn avangin, hydel project bakah, renewable resources- solar, wind, etc. lamah pawh hmalak ni se.
Kan ram leilung hausakna haichhuak turin heti lama mithiam inchher lamah chak lehzualin hmalak ni se. Hemi hnuah a haichhuahna tur lamah chak taka hma la-in, kan ram chungah intineitu tak chungin chhiah leh hlawkna tam zawk kan neih theih nan hmalak ni se.
Zirna kawngah ngun taka zirbingna te neiin, a theih chin chinah sawikhawma tihlen ni se. School level-ah chuan zirtirtu thiam leh tling ngeite chauh an luh theih nan Test- Exam neih ni bawk se. Insawn kual (transfer) thu-ah Ministry level inrawlh lovin Directorate/ Secretariat in a ṭul dan angin khawih se la. Carreer Guidance lamah ṭan lak ni bawk se. A bikin High School zawng zawngah heti lama hmalakna neih ngei ngei hi mandatory a dah ni se. Private School-te dinhmun enfiahin, zirna in hmun him tawklo leh result ṭha lo te chu an affiliation thleng hlih dan zawn ni se.
Khawpui chhunga in leh lo din a him zawk theih nan, AMC ang hi District khawpui tinah siam ni se. Regular post siam a hautak avangin, a theih chin chinah Contract-a hna la-in department awmsa aṭanga inpawh khawm ni ta se. In sak dawna a sakna hmun endik pawh mandatory a dah ni bawk se.
No comments:
Post a Comment