Monday, 8 July 2013

Lal Isua hi eng ang mi nge ni-a kan hriat?

Pathian Thu innghahna:-
Isaia 9:6 ‘Kan t^n naupang a lo piang a, fapa p>kin kan awm ta a; ror>lna chu a kokiah a chuang ang a: a hmingah chuan Maka, Remruattua, Pathian Chaka, Chatuan Pa, Remna Lal an ti d^wn si a.’ (P- 695)
Luka 9:18-20 ‘Vawi khat chu fianriala a \awng\ai lain a zirtirte pawh an awm ve a, an hn>nah, “Mipuiten tu nge nia min sawi?” tiin a zawt a. Anni chuan, ‘Baptistu Johana’ ti che an awm a, a \henin Elija an ti che a, \hen khat erawh chuan hman lai zawlneite zinga tu emaw tho leh ta ni awmin an sawi che’ tiin an chhang a. Ani chuan, “A nih, nangnin tu nge nia min hriat?” a ti a. Petera chuan, ‘Pathian Krista chu’ tiin a chhang a.
I.       THUHMA:
          1) K|P thiltum zinga a hmasaber- ‘Isua Krista rinna leh amah anna kawnga \halaite hruai. Rinna hi chu kan hre fiah viau awm e. Mah se, Amah ang t<r leh a hniakhnung zuia entawn tak tak t<r hian kan Pathian, Lal Isua nihna leh zia te hi kan hre chiang em?
          2) Lal Isua ringtu kan inti a, kan rin-a hi kan hrechiang meuh em?
          3) Lal Jehua (2 Lalte 9) chuan Pathian duhlohz^wng thil tam tak a nuaibo a, a tichhe bawk (Pathian duh loh z^wnga khawsa nasa Lal Ahaba chh<ngte a thah mang b^kah, Baal betute a tihlum a: Lalpan ‘ka mittlung taka i tih avang leh ka rilru duhthus^m ang taka i ch>t avangin’ a ti hial a. Mah se, LALPA, Israelte Pathian d^n chu a thinlung zawng zawngin a pawm lo. Thil \ha ti ve \euh, thinlung zawng zawng pe si lo va, rawngbawl pawh a awm ve theih awm e.


II.      PATHIAN LEH MIHRING A NI:
          Lal Isua nihna chung thu-ah hian a Pathianna leh a mihrinna chungchang hi han sawi hmasa ta ila.
          Lal Isua hi Pathian anihna chiah pawm-a mihring a nihna pawm lo te (Docetist-hote), Pathian anihna pawm lo te (Ebion-hote, Aria-hote), etc. an lo awm tawh \hin. Chalcedon inkh^wmpui, AD 451-a neihin Isua Krista mize sawifiahna heti ang hian an phuah chhuak- 
Kohhran pa thianghlimte zuiin, Kan Lalpa Isua Krista, Fapa mal chu Pathian nihna leh mihring nihnaa famkim, Pathian dik tak leh mihring dik tak, thlarau leh taksa nei a ni tih thukhat vuain kan puang chhuak a ni. A Pathianna lam thuah chuan Pa n>na chi (substance) thuhmun chiah; a mihringna lam thuah chuan keini nena chi thuhmun chiah a ni. Sual thuah chauh lo chuan engkimah keimahni ang chiah a ni. Chatuan ata Pa hrin niin heng ni tawpah hian kan chhandamna turin nula thianghlim Mari, Pathian paitu (theotokos) chuan mihring angin a pai a. He Krista pakhat leh thumun, Fapa, Lalpa leh Hrin- chhun hi awmphung pahnih, inpawlhsawp lo, inthlakthleng lo, insemhrang lo leh inthliar hrang lo a tarlan a ni. Mize pahnihte chu an inzawmin a khawi mah tihral an ni lo a, mize pahniha nihna bikte chu vawng \ha chungin mi pakhat leh nihna pakhatah a inzawm a ni. Zawlneiten an lo sawi tawh ang leh, Amah kan Lalpa Isua Krista ngeiin min zirtir ang leh Kohhran pate thurin puanchhuaha kan hmuh angin mize pahnihte chu mi pahnihah sem darh leh thliar hran ni loin Fapa pakhat leh thuhmun, Hrin- chhun, Pathian, Thu, Lalpa Isua Krista chu an siam ta z^wk a ni.
Keiniho zingah hi chuan a Pathianna ringhlel kan awm ^wm lo ve. A mihrinna lam, a zia leh nihna kan entawn t<r lam kan thlur bing ang.
          Anselm (1033-1109), Archbishop of Canterbury chuan Eng vangin nge Pathian mihringah a lo chan? (Cur Deus Homo) tih a ziak a. Hemi bu-a a ziah d^n chuan mihringte hian Pathian kan tluksan a, chuvangin chhandamna turin mihringin Pathian hnenah a bat a rul tur a ni a, a rultu tur chu mihring chauh a ni, chutih lai vek chuan chu bat tlak theitu chu Pathian chauh a ni a, chuvangin mihringte chhandam tur hian Pathian mihringah a lo chan a \ul a ni a ti. Pathian hian mihring hi kawng li-in a siam thei a. Pakhatnaah chuan mipa leh hmeichhia hmanga inthlahchhawnna a\angin a ni a, chu chu mi zawng zawng deuhthaw pian dan hi a ni. Pahnihna chu hmeichhia leh mipa tel lovin, chutianga siam chu Adama kha a ni. Pathumna chu mipa a\ang chauhin a ni a, chutianga siam chu Evi kha a ni. A dang leh chu hmeichhia ngawt a\angin a ni. Sual chu hmeichhiaah a luh avangin hmeichhia a \ang vekin chhandamtu pawh siam a \ul a, tichuan mipa tel lovin hmeichhia ngawt a\angin Isua Krisa chu a lo piang a ni a ti.
          Luther-a chuan Pathian chu thil siamah lo changin a thil siamte an sualna hmunah rawn hmachhawnin anmahni anga lo awmin sual chu a hnehsak a ni a ti. John Calvin-a pawhin Isua Krista chu Pathian leh mihring inkara palai awm chhun a nih thu sawiin, chu palai hna thawk tur chuan a khawi lam lam nihna pawh a neih tawn a ngai a, kan aia palai tur chuan kan nih ang a nih a ngai a, Pathian palai ni tur pawhin Pathian a nih a ngai a ni a ti. Chuvangin Pathian leh mihring inkara palai ni turin Pathian mihringah a lo chang a, a Pathianna lamah chuan Pa n>na nihna thuhmun leh a mihrinna lamah chuan, sual thuah chauh lo chuan keimahni ang a lo ni ta a ni[i].
Awm dan pahnih inremin,
Amahah an luang hmun;
Infin lovin, thianghlimin,
Famkim an awm dun (KHB 21).
          Karl Barth (German theologian)-a chuan, “Tluk hnu mizia ngei hi min rawn \awmpui a ni,” a ti a. Origen-a leh Athanasius-a te chuan mihringa a lo chan \angkaizia heti ang hian an lo sawi bawk: “A nih ang kan nih ve theih nan kan nih ang a lo ni hmasa ta a ni,” tiin.


III.     Mihring anihna tilang theite:-
          Luka 2:47, 51 thuah hian Lal Isuan Pathian Thu a hriatzia te, a finzia te, leh a nu leh pa thu a awihzia kan hmu (P- 1010-1011).
1)     Thlahtu bul a chhui theih (Mk. 1:6; Lk 2:4; 3:38)
2)     Mak tih ch^ng a nei (Mt. 8:10; Mk. 6:6)
3)     Hrehawm tih ch^ng pawh a nei (Lk. 22:44; Joh. 11:25)
4)     A tuihal ve thei (Joh. 19:28)
5)     A chau thei (Joh. 11:35), mut hahchawlh a mamawh ve (Mt 8:24)
6)     A thinrim thei (Mk. 3:5; 6:6)
7)     A hriatnain t^wp chin a nei ve a, hmasawn tur zel a nihna pawh a lang (Mk. 13:32; TT 1:7; Heb. 5:8)
8)     Carpenter fapa, chak tawk tak (Joh. 2:15), aw ring tak nei a nih a rinawm- mi sangnga hrai…tl^ng chunga thu a sawi \umte kh^n
9)     Mi angkhata en vek \hin a ni
10) Naupangte hmangaihtu
11) A \awng\ai fo \hin
12) A fing hle- Chhiah chawi chungchang thuah te.
13) Fiah tak leh chiang taka thusawi thiam a ni
14) D^n leh d<n ngai pawimawh \hin a nih rualin, thil diklo ah chuan a khak hreh chuang lo. Mi huaisen tak a ni- Temple a then thianghlim d^nah khan a lang fiah a, an man dan tur leh a thih dan hre reng chungin a hmachhawn.
15) Ngilnei leh zaidam a ni (Mt. 11:29; 21:5)
16) A pa duhzawng tih hi a chaw tui ber a ni (Joh. 14:28)
17) Hmelmate ngaihdam \hin leh dilsaktu a ni
18) Mi dangte nun theih nana ch^n ngam, tuar ngam, inpe ral raih ngam a ni.
19) Thl>mna a tawk, mah se a sual lo (Heb 4:15 ‘Kan Puithiam lalber neih hi kan chaklohnate min hriatpui pha lo a ni lo va, keimahni ang bawka kawng tinrenga thlemna tawk tawh, sual si lo chu a ni’).
20) Thuawih nun a zir ve (Heb 5:8 ‘Fapa meuh pawh ni mah sela. A thil tuarahte chuan thu awih a zir ta a’).
21) A inngaitl^wm- a zirtirte ke a silsak (chhiahhlawh hna a ni)
22) |hian rinawm, min kalsan ngai lo, min \anpui vartu hnai reng a ni (KHB)

IV.     ENG ANG IN NGE KAN NGAIH VE LE?
          Lal Isua hniak hnung kan zuina kawngah hian Amah nia kan hriat d^n leh kan ngaih d^n azir hian kan nung \hin. A nihna hi inang chu awm ve thei bawk mah se, mi a dang angin a dang tlangpui.
          Kum 1913 khan Pu Buanga leh Sap Upa-in Mizo zinga rawng an b^wlna report an p>kah chuan heti hian an ziak:-
          Kum sawmhnih kalta kha chuan Lushai (Mizo)-te hmui hian Isua hming a lam ngai lo… An \awng kan thiam veleha kan thuchah sawi hmasak ber chu sual lak a\anga Chhandamtu chungchang a ni a. Mah se anni chuan sual inhriatna an nei hauh loh avangin sual lak a\anga chhandamtu chu mamawhin an inhre lo. A tih dan tur kan hre ta a. Isua chu Setana hnehtu, mi chak phuar bet a, an innghahna ralthuam zawng zawng lak sak a, a salte chhuah zalentu angin kan sawi ta a. Hei zet chu Lushai (Mizo) te tan chuan ‘Chanchin |ha’ a tlingin an mamawh em em rawn phuhrutu a ni ta, tiin.
          A chunga kan tarlan ang hian, chhandamna te, tlanna kan tihte hi a mi azirin kan dawnsawn d^n leh kan pawm dan hi a inang lo thei viau.
Ka hn>na awm reng a ni- Immanuela (Mt. 1:23); min hmangaihtu, min khawngaihtu a ni…
[Inkh^wm a\anga Isua an nunin a hriat d^n zawhna…2/3]

KHAIKHAWMNA & TAWPNA:
          Lal Isua mizia hi kan nunin a hria em? Midangte zirtir leh hruai turin kan nun chhuahpuiin kan inhria em?
          Lal Isua nun \awmpuitu kan nih z>l theih n^n leh amah anna kawnga kan \han len zel theih nan a Thu mal min s^wmsak rawh se. AMEN.

1 comment: