Saturday, 27 July 2013

Laipuitlang leimin leh a kaihhnawih

Leilung zirmi nihna leh leimin bik luhchilh ve nihna angin, May ni 11, 2013 Inrinni tuka Laipuitlang leimin chungchang hi han thlirzau ve ila, leimin laka invenna lam tlem a zawng sawi pahin chhiatna lama Sorkar hmalakna tarlang bawk ila.
Leimin chhan: Leimin rapthlak tak kan tawhna chhan ni thei hi chi hrang hrang niin a lang. Mipuiin kan kawh rawn deuh PWD building hi concrete building a nih avangin, a rit viau mai. A sakna hmun hi pialtlep hmun, kum 1970 bawr vela nasa taka lei lo min tawhna hmun a ni a.
Hun rei tak lei a chet loh hnuah, hmun him dam tawha ngaiin building an sa ta a nih hmel. Foundation hnuhma a lan loh avangin a innghahna (foundation) hi a thuk tha tawklo niin a ngaih theih a; a foundation chin chiah atangin a hlawp (block)-in pialtlep hi a tawlhpui niin a hmuh theih. Pialtlep hi chhuahchhawng zawnga inkhawh a ni a; Laipuitlang leh Ramhlun Vengchhak inrina kawngpui an laihin hemi hre ran hian lung inkhawh chungah  pialtlep tan miah loin an lai tlang a ni. Kum hnih khat mai kalta-ah he pialtlep inrem tha tak hi insak nan chhim lamah an tan hlauh mai a. Pialtlep leh in rihna chu a hnuailama lo dawltu tan chah a nih hnuah chuan a che ta a, nikum (2012) lamah in khi leh min tenau a siam phah a ni. Heti ang pialtlep (lung inthuah) tan chah avang hian hmun tam takah leitawlh/ leimin a lo siam tawh a, chung zing lar ber chu mi 66-in nunna an ch^nna kum 1992 Hlimen quarry chim kha a ni.  Tun tum leimin pawh hi pialtlep tan hian a kaih chhuah a ni thei a, a chunglama concrete in rihna-in a belhchhah bawk.
Hetilai bawr vela lung awmte hi a no bakah, tui pawm duh tak mai chi a ni. Leihnuai tui pawh thuk vak lohah laichhuah a ni a, a tui pawh hi a kang ngai lo a ni awm e. Pialtlep lungte hi chhah taka awm hlup loin, a karah lei leh lung nawi tlazep a awm bawk a. PHE tui pipe lian put ru te, thenawm hnai a\anga tui chhe paihna te leh, tuiluankawr dinhmunte thlir chuan heng lung kar velah pawh hian tui lut a  awm ngei dawn a. Ruahsur leh thlipui tleh nen, heng zawng zawng infawkkhawm hian kan beisei loh tawp chhiatna rapthlak hi a rawn thlen ta niin a lang. A nawlpuiah chuan he leimin thlen chhan nia han puh mai hian kawh rawn deuh chu a awm na a, hmun hrang hranga leimin dinhmun zir chhuah a\ang leh ngun taka a hmunhma han thlithlai hi chuan a chunga thil hrang hrangte hi inkawpah ka ngai.
Eng nge kan zir chhuah tur? Leimin tawhna hmun reng reng hi kum tam tak chhung dam tha tawh viau angin lang mah se, in sak nan hman loh a him ber. Lei lo min tawhna khan thahrui tam tak a nghawr chhuak a, chu chuan lei chhung lamah karawl a siam thin. Kan ram ang ruahtui tlak tamna, lung chang tha tam si lo, hmun awih si-ah chuan a hlauhawm zual a ni. Hmun awih tl^nah hi chuan in sak nan lung chin laih thlen avanga ngaih that mai a him ber lo, a chhehvel tiama in sakna tur hmun leilung dinhmun hriatchian a ngai. Hemi atan hian Geologist-te rawn hreh lo ila, AMC lamah pawh hian in sa thar tur tan chuan a sakna hmun tur leilung enfiah hi tih makmawh (mandatory) ni se, a khawih tur mi pawh awm ngei se an tangkai thei ang. In sakna hmanrua tha te, a sak dan kalhmang dik, mawi leh tlo tur hi thil tha tak a ni, a sakna tur hmun him tha hriat a tha lehzual. Hmun remlo, awihtlan angah hi chuan in sakna hmun tur lai vak loa a awih anga sak hnan mai hi a him zawk mah.
Concrete building hi kan ngam viau mai, a rih em avangin kan in sakna hmunhma in a zir si loh chuan Assam type-a sak zawkte hi intihhmuh chi a ni. Kan in dinna leh a chhehvel, kan kawmchhak leh kawmthlangahte hian lei chhung lama tui lut thei a awm leh awm loh te, lei khi a awm leh awm lohte hi enfiah fo a tha. Kan mamawh em em tui hi chhiatna min thlentu a ni fo a. Ruahtui leh kan thli luanna, tuiluankawr tha siam turin sum sen i hreh lo ang u. Kan chenna in bul hnaia tuikhur leh tui pump awmte a lawmawm viau rualin, hmun thenkhatah chuan leimin thlen duhna hmun chhinchhiahna a ni thei. Kan ram leilung dinhmun thlirin, in rit aiin a zang lam apiang hi a him tlangpui a. Mahni lam him si, mah se thenawmte avanga in him ta lo a tam tak avangin, tun tum chhiatna hian ngaihtuahna thar min siam se a duhawm khawp mai. A bel chhah lam aia bel sa thlawna in tizang zawnga hma kan lak theih phei chuan a tha viau ang.
Chhiatna nasa tak a thlen dawn hian thawn hmasa (warning) hi a awm chawk. Leimin lian tham a thlen dawn pawhin, thing emaw building emaw auh, tlu leh ri te, lung leh lei han tla hak hak te, lei khi te, tui kawngbo te  pawh a awm thin. Heng hi kan hmuh leh hriat thiam chuan hman tangkai thiam a pawimawh khawp mai. Mahni in leh a vel hriat chian hian kawngro a su viau a, furpui kan thlen hma hian inenfiah ila a tul laiah phei chuan kan inthawm that pawh a ngai ang. Kan ram neihchhun, kan inbengbelna leh sum leh pai, tha leh zung tamtak senga kan lo sual chhuah hmunte hi han kalsan tawp chu kan harsat vek ang. Kan theih ang angin invengin inenfiah ve fo ang u. Kan himna atana sum leh pai, tha leh zung senga theihtawp kan chhuah hnuah sorkar i pur chauh ang u. Chhiat tawh hnua beih leh vak ai chuan, himna atana lo insenso lawk hi a manhla zawk ania. Chhiatna thlenna bawr vel, chhuah lam pangper thla zawng zawng Ramhlun vengte pawh huap vekin chik leh zualin leilung leh building-te hi a ranglama enfiah ni se la. Leimin leh tawlh avanga chhiatna thleng thei angah hi chuan, a chhunga chenga khawsate ngaihdan leh thurawn ngaihpawimawh thin hi a finthlak viau bawk. Leilung dinhmun enfiaha a himna tur lam ngaihtuaha rawtna siam thin- Geologist-te leh a taka hmalatu  Engineer-te hi dawhkan kilho-in, a takin tha han thawhho thei se la, kan him zelna atan a va tha dawn em! Mahni hmazawn theuhah tan la-in midangte dem mai lo ila, kan tihtur kan tih leh tih loh i inenfiah zawk ang u.
A lawmawm lam: Kan ramah hian DM&R-in hma a lakna kawngah fak a hlawh lo viau a, a sawt lo tia lo sel ta mai pawh an awm \hin. An hmalakna-in awmzia a nei viau a ni tih leh, silpouline sem ringawt an buaipui hauh lo tih han hmuh hian a va lawmawm em! Tun \um chhiat tawhah hian kan Police te leh State Disaster Response Team–te ṭangkaizia leh an thawh hlawkzia kan hmu a, a lawmawm hle mai. Sorkar laipui atanga a tam zawk min rawn tumsak State Disaster Response Fund (SDRF) sum tam tham tak pawh, a dawngtu tur tak chhiatna tawkten an dawng mek zel han hmuhte hi a ngaihthatthlak teh e. Chhiat tawh lai leh a hnu lama hmal^kna hi chu a ṭha thawkhat viau a, chhiat tawh hmaa hmalakna lam hi a nawlpuiin kan khamkhawp lo deuh niin a lang. Thiambik nei lemlo, Mizo tlawmngaihna avang chauha tha thawh chak zek zekte pawh, training chhuak ngeite kiana kan lo thlir thei ta te kha thil hmuh nuam tak a ni. Chhiatna thlena awm ve tura ngaih sorkar lama kan hotu liante leh thawktu hrang hrangte zing varian a\angin tha leh zung an seng tih han hmuh leh hriatte hian a thlamuan thlak khawp mai. Kan chin than takte pawh thununna leh kaihhruaina tha tak hnuaiah chuan kan sim mai thei a. Kan ramin hma a sawn zelna tur atan pawh kawl a eng viau e, hruaituten an zir phawt chuan kawng engkimah hma kan sawn ngei ang.
[May ni 13, 2013 @ Zozam Times]

No comments:

Post a Comment